Các nhà nghiên cứu đã theo dõi 33 bệnh nhân nhiễm HIV điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) kéo dài hơn một năm, kết thúc vào tháng 8/2013. Kết quả nghiên cứu cho thấy văcxin SAV001 - H làm gia tăng đáng kể nồng độ kháng thể chống lại kháng nguyên bề mặt gp120 và kháng nguyên lõi p24 của HIV mà không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng nào trên người tham gia. Đáp ứng này duy trì đến 52 tuần. Một số trường hợp còn ghi nhận có phát hiện kháng thể trung hòa phổ rộng.

Hai kháng nguyên p24 và gp120 đều có vai trò quan trọng trong quá trình lây nhiễm HIV. Theo dõi quá trình tiêm văcxin SAV001 trên người nhiễm HIV ghi nhận có sự sản sinh miễn dịch hữu hiệu với kháng nguyên p24 và gp120, từ đó giúp cơ thể chống lại bệnh.

Văcxin SAV001-H được nghiên cứu lâm sàng pha I tín hiệu khả quan song cần được tiếp tục tiến hành pha II và III trước khi chính thức thông qua kiểm duyệt và lưu hành. Pha II sẽ được triển khai sớm trong năm 2017, dự kiến có khoảng 600 người tham gia thuộc nhóm nguy cơ cao như người lao động tình dục, nam quan hệ đồng giới, người nghiện chích ma túy. Trong giai đoạn này, văcxin còn được thử nghiệm trên người không nhiễm HIV để đánh giá hiệu quả bảo vệ khỏi lây nhiễm. Các chuyên gia kỳ vọng sự thành công của pha II sẽ thu hút 6.000 người tham gia nghiên cứu pha III. 

Theo bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ, công tác trong lĩnh vực tham vấn cộng đồng về HIV tại TP HCM, điểm đặc biệt của văcxin HIV là sử dụng virus HIV toàn phần bị khử sinh học bằng công nghệ gene khiến virus mất hoàn toàn khả năng gây bệnh cho người. Nó khác với hầu hết văcxin HIV trước đây chỉ dùng một phần virus hay tinh chiết một kháng nguyên của virus. Do vậy văcxin SAV001-H nhận được sự quan tâm rộng rãi dù chỉ đang trong giai đoạn thử nghiệm.

Nhiều chuyên gia lo ngại văcxin bào chế từ virus HIV toàn phần chưa đảm bảo khử hoàn toàn hoạt năng của virus, khó khăn trong nuôi cấy và kỹ thuật, có thể không có tính sinh miễn dịch hiệu quả... Đó là lý do nhiều thế hệ văcxin virus HIV toàn phần trước đây chưa được quan tâm. Điển hình là văcxin Remune năm 1987 chưa đủ tính hiệu quả trên các nghiên cứu ứng dụng lâm sàng. Mãi đến năm 2012 khi nghiên cứu lâm sàng pha I của SAV001-H được tiến hành ở Canada cho thấy tính an toàn sinh học và hiệu quả miễn dịch mới thu hút sự quan tâm của cộng đồng và truyền thông.

Cơ chế tác động của văcxin SAV001-H là kích thích cơ thể con người sinh ra các kháng thể chống lại bệnh, đây chính là khác biệt quan trọng so với các can thiệp dự phòng mang tính thụ động hiện nay, ví dụ như dự phòng trước phơi nhiễm (Pre-exposure prophylaxis). Người được tiêm SAV001-H vừa thụ hưởng lợi ích dự phòng mà không phải lo ngại các tác dụng không mong đợi của dược chất đưa vào cơ thể. Thành công bước đầu của nghiên cứu mở ra triển vọng kiểm soát lây nhiễm HIV bằng văcxin trong tương lai không xa.

“Đây có phải là một liệu pháp điều trị khả thi hay không?”, vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ mà chính nhóm nghiên cứu cũng chưa thể trả lời. Song họ luôn tin tưởng vào thành công của văcxin này trong dự phòng lây nhiễm. Các khâu chuẩn bị cho giai đoạn nghiên cứu pha II đang được tiến hành ráo riết.

Hỏa Hồ